Η Ελληνική επανάσταση

Στα χρόνια της εξάντλησης και της καταπίεσης που ακολούθησαν την ήττα του Ναπολέοντα το 1815, μία ήταν η υπόθεση που ηλέκτρισε αναρίθμητους ανθρώπους στον κόσμο: η ελευθερία της Ελλάδας.

Το πολυαναμενόμενο νέο βιβλίο του κορυφαίου Βρετανού ιστορικού Μαρκ Μαζάουερ αναπλάθει ένα από τα πιο συναρπαστικά, απρόσμενα και σημαίνοντα γεγονότα της νεότερης ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας: όταν οι άνθρωποι των χωριών, των κάμπων στις ελληνικές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ξεσηκώθηκαν το 1821 ενάντια στον Σουλτάνο και αναμετρήθηκαν με τις πανίσχυρες ένοπλες δυνάμεις του – Τούρκους ιππείς, Αλβανούς πεζικάριους, αιγυπτιακές στρατιές. Κόντρα σε όλα τα προγνωστικά, και παρά τα τρομακτικά αντίποινα και τις καταστροφές που γνώρισαν, αλλά και τις αδυσώπητες εμφύλιες συγκρούσεις, άντεξαν αποφασιστικά και κράτησαν ζωντανή την επανάσταση, ώς τη στιγμή που η στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας, της Γαλλίας και της Βρετανίας επέτρεψε τελικά την εγκαθίδρυση ενός νέου εθνικού κράτους.

Ο Μαζάουερ προσφέρει μια σφαιρική, πανοραμική θεώρηση αυτής της ιστορίας, συνυφαίνοντας αριστοτεχνικά τα αμέτρητα νήματά της. Μας βάζει στο μυαλό και την καρδιά των πρωταγωνιστών, αλλά και στις αποκαλυπτικές εμπειρίες των πολλών. Ξαναβλέπουμε έτσι με νέο μάτι τα σχέδια των επαναστατών συνωμοτών της Φιλικής Εταιρείας, τον δαιμόνιο ανταρτοπόλεμο των οπλαρχηγών και τα κατορθώματα των μπουρλοτιέρηδων, τα διλήμματα, τις αμφιταλαντεύσεις και τις μεταστροφές αρματολών και κλεφτών, προκρίτων και καραβοκύρηδων, τα συνταγματικά οράματα και τις διπλωματικές κινήσεις της νέας πολιτικής τάξης, την έμπρακτη συμπαράσταση φιλελλήνων και εθελοντών, τις περιπέτειες πλανόδιων ιερέων, ναυτικών και σκλάβων, την αγωνία των πολιορκημένων πόλεων, την τραγωδία και την εγκαρτέρηση των ανυπεράσπιστων γυναικών και παιδιών, όπως ξετυλίχθηκαν όλα μέσα σε αυτή την πυκνή, επική δεκαετία.

Καταλαβαίνουμε με αυτό τον τρόπο πόσο καταλυτική ήταν η τομή που σήμανε η επανάσταση του 1821 στη νεοελληνική ιστορία, αλλά και πόσο κεντρική θέση κατέχει στη διαμόρφωση διεθνών τάσεων όπως ο ρομαντισμός, ο εθνικισμός ή ο ρεπουμπλικανισμός και στην ανάδυση ενός νέου είδους πολιτικής αναμέτρησης ανάμεσα στις σιδερένιες επιταγές της Ιεράς Συμμαχίας, τη δυναμική μιας πρωτόγνωρης διεθνούς αλληλεγγύης και τα όνειρα, τις επιθυμίες και τις πράξεις των λαών. Ούτε λίγο ούτε πολύ, το βιβλίο αυτό δείχνει πώς οι ηγέτες των μεγαλύτερων δυνάμεων της εποχής βρέθηκαν μπροστά σε μια δύναμη πιο ισχυρή κι απ’ τη δική τους, όταν οι άνθρωποι κατέληξαν να δουν αλλιώς τον κόσμο τους και, μ’ ένα κόστος συχνά τρομερό για τους ίδιους, να αλλάξουν την ιστορία.